whatsapp

Somuncu baba

İZ BIRAKANLAR (SG) - Seydişehir Gündem | 08.11.2022 - 12:18, Güncelleme: 08.11.2022 - 12:21
 

Somuncu baba

Mutasavvıf, bilgin (D. 1331, Akçakaya / Kayseri - Ö. Darende / Malatya, 1412). Tam adı Hâmid b. Mûsâ’dır. Bazı kaynaklarda Hamid Hamidüddin olarak da geçer. Meşhur lakabı Şeyh Hamid-i Veli olarak da bilinir. Osmanlı Padişahı Yıldırım Bayezid Han zamanında yaşamıştır.
Tarihci yazar Mehmet Kiraz Bursa’da fırıncılık yaptığı için Somuncu Baba namıyla tanınır. Hacı Bayram Velî’nin mürşididir. Menkıbeleri halk arasında yaygın olarak anlatılan Anadolu’nun en ünlü sûfîlerindendir. Anadolu'yu manevi fetih için gelen Horasan erenlerinden Şemseddin Musa Kayseri'nin oğludur. İlk bilgilerini babasından aldı. Yıldırım Bayezid zamanında Kayseri, Bursa ve Darende’de yaşadı. İlmî çalışmalarını Şam, Tebriz ve Erdebil’de sürdürdü. Alaaddin Erdebili ile Bayezid-i Bistami’den manevi terbiye, dinî ve dünyevi ilimlerle ilgili icazet (yeterlilik, diploma) aldı. İrşad (Hak yolunu gösterme) vazifesi için Anadolu’ya dönerek Bursa‘ya yerleşti. Bursa’da çilehanesinin yanında yaptırdığı ekmek fırınında ekmek pişirip çarşı pazar dolaşarak halka dağıtırmış. Bu sebeple Şeyh Hamid-i Veli, Somuncu Baba ve Ekmekçi Koca olarak da tanındı. Yıldırım Bayezid Niğbolu zaferini kazanınca, Allah’a şükür nişanesi olarak Bursa Ulu Camiini yaptırmıştı. Caminin açılış hutbesini Şeyh Hamid-i Veli okudu ve Fatiha Suresini yedi farklı şekilde yorumladı. Bu olağanüstü hutbeyi dinleyen cemaat Şeyh Hamid-i Veli’ye büyük bir teveccüh ve saygı gösterdi. Manevi kişiliği ve bilgelik yönü ortaya çıkan Şeyh Hamid-i Veli, şöhretten korktuğu için öğrencileri ile birlikte Bursa’dan ayrılarak Aksaray’a gitti. Aksaray’da Hacı Bayramı Veli’yi dünyaya ve ahirete ait ilimlerde eğiterek yetiştirmiş, irşad (Hak yolunu gösterme) görevi ile Ankara’ya gönderdi. Şeyh Hamid-i Veli Hazretleri, 1412 (h. 815) tarihinde Darende'de ebedi âleme göç etti. Kabri, kendi zamanında halvethane olarak kullanılan, şimdiki Şeyh Hamid-i Veli Camii içerisinde olup, estetik yapılı cevizden oyma sanduka ile de kaplıdır. Şeyh Hamid-i Veli Hazretlerinin Yusuf Hakiki ve Halil Taybi adında iki oğlu bilinmektedir. Yusuf Hakiki, Aksaray'da kalarak burada vefat etmiştir. Diğer oğlu Halil Taybi ise, hacdan döndükten sonra babası ile birlikte Darende'ye gelerek yerleşmiş ve burada vefat etmiştir. Kabri şerifleri Şeyh Hamid-i Veli Hazretlerinin yanındadır. Şeyh Hamid-i Veli Hazretlerinin soyu Darende'de; Halil Taybi ile günümüze kadar devam etmektedir. Prof. Dr. Ahmet Akgündüz "Arşiv Belgeleri Işığında Somuncu Baba ve Nesebi Alisi" adlı eserinde arşiv kayıtlarına dayanarak Şeyh Hamid-i Veli Hazretlerinin nesebi, nesli ve kabri şerifi hakkında genişçe bilgiler vermektedir. Şeyh Hamid-i Veli neslinden büyük devlet adamları, âlim ve fâzıl zatlar yetişmiştir. Es-Seyyid Osman Hulusi Efendi de bunlardan bir tanesidir.   Somuncu Baba Hazretlerinin günümüze kadar gelen uzantıları ve yansımaları o kadar mükemmeldir ki Anadolu'nun her köşesinde bir parçasını bulmak ve yüreklerde hissetmek mümkündür. Âlim ve tasavvuf ehli kimseler üzerinde emeği ve etkisi bulunan Somuncu Baba Hazretleri için kültürümüzün temel taşlarından biridir diyebiliriz. Öyle ki uzantılarının günümüze kadar devam etmesi günümüz insanları için Allah'ın bir lütfudur. TALEBELERİ: Somuncu Baba’nın en meşhur talebesi Hacı Bayram Veli'nin Osmanlı Devletinde yeni Anadolu ve Rumeli üzerinde çok büyük etkileri vardır. Osmanlı kültürünü etkileyen bu önemli simaların hizmetlerini ve kültürümüze katkılarını anlamak için yetiştirmiş oldukları bazı isimleri zikretmemiz yeterlidir. Böylece kültürümüz için ne kadar önemli olduklarını ve büyük değerler ifade ettiklerini anlamaya çalışabiliriz. Bu önemli isimler ve medfun oldukları yerler şunlardır: Halil Taybi- Darende, Baba Yusuf Hakiki- Aksaray, Akşemseddin - Beypazarı – Göynük, Ömer Dede- Göynük, Hızır Dede- Bursa, Akbıyık Sultan- Bursa, İnce Bedreddin- Darende, Yazıcıoğlu- Gelibolu, Şeyh Lutfullah- Balıkesir, Şeyhî- Kütahya, Şeyh Üftade- Bursa, Aziz Mahmud Hüdayi- İstanbul, Muslihiddin Halife- İskilip, Uzun Selahaddin- Bolu. SOMUNCU BABA’NIN TAVSİYELERİ: Arkadaşlarıma ve Yolumuzdan Gidenlere Tavsiyelerim Gizli ve aşikâr her yerde Allah'tan korksunlar. Az yesinler, az konuşsunlar, az uyusunlar. Tüm masiyet ve kötülüklerden uzak dursunlar. Daima şehvetlerden kaçınsınlar. İnsanların elindekilerden ümitlerini kessinler. Tüm zemmedilmiş sıfatları terk etsinler. Övülen sıfatlarla süslensinler. Şiir ve şarkı (günaha götürüyorsa) dinlemekten kaçınsınlar. Ayrı bir görüşle, kendini cemaatten ayrı bırakmasınlar. Aç olarak ölseler bile şüpheli hiç bir lokmayı yemesinler. ESERLERİ: Somuncu Baba, zâhirî ve bâtınî ilimlerdeki derin bilgisine rağmen, çok az eser vermiş veya çok az eseri bize ulaşmış bir alim kişidir. Onun fazla eser vermiş olmaması, daha evvel işâret ettiğimiz melâmet meşrebinden de kaynaklanmış olabilir. Neticede, Şerh-i Hadîs-i Erbaîn/Tuhfetü’l-İhvân (yay. haz. Şeyhmuz Alkaç, 1977), Zikir Risalesi, Silâh'u-l Mürîdîn adlı eserleri günümüze ulaşmıştır. KAYNAKÇA: Bursalı Mehmed Tahir / Osmanlı Müellifleri I (1972), Şeyh Hamid-i Veli (Somuncu Baba), Tuhfetü'l İhvan 40 Seçme Hadis-i Şerif Meali-İzahı (Terc. M. Şeyhmus Alkaç, 1977), Yeni Tarama Sözlüğü (Haz: Cem Dilçin, Ankara, 1983), Mehmet Yılmaz / Edebiyatımızda İslami Kaynaklı Sözler (1992), Ahmet Akgündüz / Arşiv Belgeleri Işığında Somuncu Baba ve Neseb-i Âlîsi (1992), M. Zeki Pakalın / Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü (1993), Sahabeden Günümüze Allah Dostları (1994), Süleyman Uludağ / Tasavvuf Terimleri Sözlüğü (1995), Fatma Sundal / Tarih ve Toplumsal Bilinç Önünde Hulûsi Efendi, Somuncu Baba ve Es-Seyyid Osman Hulûsi Efendi Sempozyum Tebliğleri (1997), Ferit Devellioğlu / Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat (2000), İskender Pala /Ansiklopedik Dîvân Şiiri Sözlüğü (2000), Musa Tektaş / Somuncu Baba Hulûsi Efendi Kültür Etkinlikleri (Yay. Haz., 2001) - Bülbülün Kırk Türküsü (2001) - Muhabbet Gülleri (2006), İhsan Işık / Resimli ve Metin Örnekli Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür Adamları Ansiklopedisi (2. bas., 2009).
Mutasavvıf, bilgin (D. 1331, Akçakaya / Kayseri - Ö. Darende / Malatya, 1412). Tam adı Hâmid b. Mûsâ’dır. Bazı kaynaklarda Hamid Hamidüddin olarak da geçer. Meşhur lakabı Şeyh Hamid-i Veli olarak da bilinir. Osmanlı Padişahı Yıldırım Bayezid Han zamanında yaşamıştır.

Tarihci yazar Mehmet Kiraz

Bursa’da fırıncılık yaptığı için Somuncu Baba namıyla tanınır. Hacı Bayram Velî’nin mürşididir. Menkıbeleri halk arasında yaygın olarak anlatılan Anadolu’nun en ünlü sûfîlerindendir. Anadolu'yu manevi fetih için gelen Horasan erenlerinden Şemseddin Musa Kayseri'nin oğludur. İlk bilgilerini babasından aldı. Yıldırım Bayezid zamanında Kayseri, Bursa ve Darende’de yaşadı. İlmî çalışmalarını Şam, Tebriz ve Erdebil’de sürdürdü. Alaaddin Erdebili ile Bayezid-i Bistami’den manevi terbiye, dinî ve dünyevi ilimlerle ilgili icazet (yeterlilik, diploma) aldı. İrşad (Hak yolunu gösterme) vazifesi için Anadolu’ya dönerek Bursa‘ya yerleşti. Bursa’da çilehanesinin yanında yaptırdığı ekmek fırınında ekmek pişirip çarşı pazar dolaşarak halka dağıtırmış. Bu sebeple Şeyh Hamid-i Veli, Somuncu Baba ve Ekmekçi Koca olarak da tanındı.

Yıldırım Bayezid Niğbolu zaferini kazanınca, Allah’a şükür nişanesi olarak Bursa Ulu Camiini yaptırmıştı. Caminin açılış hutbesini Şeyh Hamid-i Veli okudu ve Fatiha Suresini yedi farklı şekilde yorumladı. Bu olağanüstü hutbeyi dinleyen cemaat Şeyh Hamid-i Veli’ye büyük bir teveccüh ve saygı gösterdi. Manevi kişiliği ve bilgelik yönü ortaya çıkan Şeyh Hamid-i Veli, şöhretten korktuğu için öğrencileri ile birlikte Bursa’dan ayrılarak Aksaray’a gitti. Aksaray’da Hacı Bayramı Veli’yi dünyaya ve ahirete ait ilimlerde eğiterek yetiştirmiş, irşad (Hak yolunu gösterme) görevi ile Ankara’ya gönderdi.

Şeyh Hamid-i Veli Hazretleri, 1412 (h. 815) tarihinde Darende'de ebedi âleme göç etti. Kabri, kendi zamanında halvethane olarak kullanılan, şimdiki Şeyh Hamid-i Veli Camii içerisinde olup, estetik yapılı cevizden oyma sanduka ile de kaplıdır. Şeyh Hamid-i Veli Hazretlerinin Yusuf Hakiki ve Halil Taybi adında iki oğlu bilinmektedir. Yusuf Hakiki, Aksaray'da kalarak burada vefat etmiştir. Diğer oğlu Halil Taybi ise, hacdan döndükten sonra babası ile birlikte Darende'ye gelerek yerleşmiş ve burada vefat etmiştir. Kabri şerifleri Şeyh Hamid-i Veli Hazretlerinin yanındadır. Şeyh Hamid-i Veli Hazretlerinin soyu Darende'de; Halil Taybi ile günümüze kadar devam etmektedir. Prof. Dr. Ahmet Akgündüz "Arşiv Belgeleri Işığında Somuncu Baba ve Nesebi Alisi" adlı eserinde arşiv kayıtlarına dayanarak Şeyh Hamid-i Veli Hazretlerinin nesebi, nesli ve kabri şerifi hakkında genişçe bilgiler vermektedir. Şeyh Hamid-i Veli neslinden büyük devlet adamları, âlim ve fâzıl zatlar yetişmiştir. Es-Seyyid Osman Hulusi Efendi de bunlardan bir tanesidir.

 

Somuncu Baba Hazretlerinin günümüze kadar gelen uzantıları ve yansımaları o kadar mükemmeldir ki Anadolu'nun her köşesinde bir parçasını bulmak ve yüreklerde hissetmek mümkündür. Âlim ve tasavvuf ehli kimseler üzerinde emeği ve etkisi bulunan Somuncu Baba Hazretleri için kültürümüzün temel taşlarından biridir diyebiliriz. Öyle ki uzantılarının günümüze kadar devam etmesi günümüz insanları için Allah'ın bir lütfudur.

TALEBELERİ:

Somuncu Baba’nın en meşhur talebesi Hacı Bayram Veli'nin Osmanlı Devletinde yeni Anadolu ve Rumeli üzerinde çok büyük etkileri vardır. Osmanlı kültürünü etkileyen bu önemli simaların hizmetlerini ve kültürümüze katkılarını anlamak için yetiştirmiş oldukları bazı isimleri zikretmemiz yeterlidir. Böylece kültürümüz için ne kadar önemli olduklarını ve büyük değerler ifade ettiklerini anlamaya çalışabiliriz. Bu önemli isimler ve medfun oldukları yerler şunlardır:

Halil Taybi- Darende, Baba Yusuf Hakiki- Aksaray, Akşemseddin - Beypazarı – Göynük, Ömer Dede- Göynük, Hızır Dede- Bursa, Akbıyık Sultan- Bursa, İnce Bedreddin- Darende, Yazıcıoğlu- Gelibolu, Şeyh Lutfullah- Balıkesir, Şeyhî- Kütahya, Şeyh Üftade- Bursa, Aziz Mahmud Hüdayi- İstanbul, Muslihiddin Halife- İskilip, Uzun Selahaddin- Bolu.

SOMUNCU BABA’NIN TAVSİYELERİ:

Arkadaşlarıma ve Yolumuzdan Gidenlere Tavsiyelerim

Gizli ve aşikâr her yerde Allah'tan korksunlar.

Az yesinler, az konuşsunlar, az uyusunlar.

Tüm masiyet ve kötülüklerden uzak dursunlar.

Daima şehvetlerden kaçınsınlar.

İnsanların elindekilerden ümitlerini kessinler.

Tüm zemmedilmiş sıfatları terk etsinler.

Övülen sıfatlarla süslensinler.

Şiir ve şarkı (günaha götürüyorsa) dinlemekten kaçınsınlar.

Ayrı bir görüşle, kendini cemaatten ayrı bırakmasınlar.

Aç olarak ölseler bile şüpheli hiç bir lokmayı yemesinler.

ESERLERİ:

Somuncu Baba, zâhirî ve bâtınî ilimlerdeki derin bilgisine rağmen, çok az eser vermiş veya çok az eseri bize ulaşmış bir alim kişidir. Onun fazla eser vermiş olmaması, daha evvel işâret ettiğimiz melâmet meşrebinden de kaynaklanmış olabilir. Neticede, Şerh-i Hadîs-i Erbaîn/Tuhfetü’l-İhvân (yay. haz. Şeyhmuz Alkaç, 1977), Zikir Risalesi, Silâh'u-l Mürîdîn adlı eserleri günümüze ulaşmıştır.

KAYNAKÇA: Bursalı Mehmed Tahir / Osmanlı Müellifleri I (1972), Şeyh Hamid-i Veli (Somuncu Baba), Tuhfetü'l İhvan 40 Seçme Hadis-i Şerif Meali-İzahı (Terc. M. Şeyhmus Alkaç, 1977), Yeni Tarama Sözlüğü (Haz: Cem Dilçin, Ankara, 1983), Mehmet Yılmaz / Edebiyatımızda İslami Kaynaklı Sözler (1992), Ahmet Akgündüz / Arşiv Belgeleri Işığında Somuncu Baba ve Neseb-i Âlîsi (1992), M. Zeki Pakalın / Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü (1993), Sahabeden Günümüze Allah Dostları (1994), Süleyman Uludağ / Tasavvuf Terimleri Sözlüğü (1995), Fatma Sundal / Tarih ve Toplumsal Bilinç Önünde Hulûsi Efendi, Somuncu Baba ve Es-Seyyid Osman Hulûsi Efendi Sempozyum Tebliğleri (1997), Ferit Devellioğlu / Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat (2000), İskender Pala /Ansiklopedik Dîvân Şiiri Sözlüğü (2000), Musa Tektaş / Somuncu Baba Hulûsi Efendi Kültür Etkinlikleri (Yay. Haz., 2001) - Bülbülün Kırk Türküsü (2001) - Muhabbet Gülleri (2006), İhsan Işık / Resimli ve Metin Örnekli Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür Adamları Ansiklopedisi (2. bas., 2009).

Habere ifade bırak !
Habere ait etiket tanımlanmamış.
Okuyucu Yorumları (0)

Yorumunuz başarıyla alındı, inceleme ardından en kısa sürede yayına alınacaktır.

Yorum yazarak Topluluk Kuralları’nı kabul etmiş bulunuyor ve seydisehirgundem.com sitesine yaptığınız yorumunuzla ilgili doğrudan veya dolaylı tüm sorumluluğu tek başınıza üstleniyorsunuz. Yazılan tüm yorumlardan site yönetimi hiçbir şekilde sorumlu tutulamaz.
Sitemizden en iyi şekilde faydalanabilmeniz için çerezler kullanılmaktadır, sitemizi kullanarak çerezleri kabul etmiş saylırsınız.