Nizamülmülk

Bir olguyu yâda tarihi süreci doğru anlamanın tek yanı tek kaynaktan değil, o süreci kayıt alan her görüşten okumak bizi doğru yola götürür.

Araştırmacı tarihçi yazar: Mehmet Kiraz.. Bugün Türkiye’de yapılan en büyük tarihsel yanlışta budur. Hep uydurma kahramanlık ve zafer savaşları hikâyeleriyle kandırıldık. Nizamülmülk okumayan ismaililieri(haşaşileri), haşaşileri okumayan nizamülmülkü doğru analiz edemez. Hep alamud, ismaililerle kitaplar okudum ve bu kitabıda alıp okuyunca büyük Selçuklunun ne kadar muhteşem bir sistem kurduğunu ve nizamülmülk bunlara ne kadar katkı sunduğunu anladım. Umarım keyifle okursunuz... Milattan sonra on birinci yüzyılın başlarında, 1018 yılında bir çocuk doğar İran’ın Horasan bölgesindeki Tus şehrinde ve adını Hasan koyar ailesi. Kan kokusu, korku ve ıstırap çığlıklarının çoğunlukla havaya hâkim olduğu bu diyarlarda ergenlik çağlarına gelip eli kılıç tutmaya başladığında; kısa sürede çok başarılı bir savaşçı olmasına rağmen talim alanlarının taşlık, ıslak zemini ve soğuk havadan çekindiğinden değil de ruhu barışçıl olduğundan olsa gerek kandil ışıklarının titreştiği rahle ve masa başlarında, kitapların ve defterlerinin arasında okumak ve yazmak için her fırsatı değerlendiren, yaşıtlarından farklı bir gençtir Hasan. İslam tarihi, Orta Asya tarihi ve Roma tarihine ilgi duyuyordu ve okudukça, yaşadıkça analiz yeteneği gelişiyordu. Her türlü düşüncesini ve kararlarını araştırma, öğrenme odaklı her türlü bilgi temeline oturtuyordu. Belki de bu yüzden, dünyadaki bilinen ilk istihbarat teşkilatının kurucusu oldu. Özellikle dönemindeki Bâtınî, Râfızî, Şiî inanışlara karşı verdiği siyasî ve askerî mücadelenin yanında eğitim yolu ile de tüm halka Sünnî inanışın bilinçlendirilmesi için Alparslan döneminde kurulmuş olan medrese sistemini daha da geliştirip yaygınlaştırarak Bağdat, İsfahan, Nişabur, Belh, Herat, Basra, Musul ve Amol'daki Nizamiye Medreselerini kurdurmuştur.  Nizamülmülk, öğrencilere sağlanan yurt ve burs hizmetlerinin de mucididir. Nizamülmülk, devletin toprak idaresi hukukunda ikta sistemini ilk defa uygulayandır. Ülkenin mevcut toprak sisteminin aksayan yönlerinin tadil edilmesi gibi Selçuklu devletinin müesseseleşme ve merkezileşmesi yönünde önemli sayılabilecek teşebbüslerin altına imzasını atmıştır. Türk devletlerinde ilk kez gelir-gider raporlarını hazırlatan kişidir. Nizamülmülk (devletin düzenini sağlayan) ünvanı Abbasî Halifesi Kâim bi Emrillah tarafından büyük ihtimalle bu yüzden verilmiştir. Düşündükleriyle, yaptıklarıyla, tüm bu yaşanmışlıkların sonucunda hayatının sonlarına doğru kaleme almış olduğu “Siyasetname” isimli eseriyle; dünya siyaset tarihinde de iz bırakmıştır. “Birisi göğe yükselerek evrenin doğasını ve yıldızların güzelliğini seyretseydi, bu manzara onda keyif veren bir hayranlık uyandırmazdı; oysa yanında gördüklerini anlatabileceği biri olsaydı, bu en güzel manzara olurdu” demiş ya Cicero, işte bu hesap, Okay Tiryakioğlu “Nizamülmülk” kitabında bizi Nizamülmülk’ün beyninde bir yolculuğa çıkarıyor. Bir yandan Nizamülmük’ün hayatını yaşadığı anları tekrar Nizamülmülk’le yaşıyormuşuz gibi bize aktarırken bir yandan da onun beyninin içindeki anlatıcı bir ses olarak hem bizimle hem Nizamülmülk’le konuşarak, o anları yorumlar tarzda, kaleme almış kitabını.